Miejska i Powiatowa Biblioteka Publiczna w Kolbuszowej
+48 608 608 608
e-mail: biblioteka@kolbuszowa.pl
www: biblioteka.kolbuszowa.pl
Data wydruku: 2024-03-28 14:31:46

Relacje

Kolbuszowskie drogi do Niepodległości - warsztaty historyczne

Jednym z wielu wydarzeń organizowanych dla upamiętnienia 100 rocznicy Odzyskania Niepodległości w MiPBP w Kolbuszowej było sympozjum „Kolbuszowskie drogi do niepodległości” w formie warsztatów historycznych.  Tematyka warsztatów obejmowała zagadnienia związane z historią odzyskiwania niepodległości na terenach dawnego powiatu kolbuszowskiego, którą pod kątem wielu aspektów przedstawiło 8 prelegentów. Warsztatom przewodniczył ks. dr Sławomir Zych z Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, redaktor naczelny Rocznika Kolbuszowskiego wydawanego przez Regionalne Towarzystwo Kultury im. J.M. Goslara w Kolbuszowej. Ks. Sławomir Zych w swoim wystąpieniu „Ze szlachecką bracią w konfederacji barskiej – książę Marcin Lubomirski (1738-1800)” przedstawił sylwetkę  księcia Marcina Lubomirskiego, jego historię burzliwego życia,( którą zapisał na kartach historii także naszego miasta) i rolę jaką odegrał biorąc udział w konfederacji barskiej.  Książę Marcin Lubomirski po śmierci swojego ojca Antoniego Benedykta odziedziczył ogromny majątek. W 1768 roku osiadł w pałacu w Kolbuszowej  przystępując do konfederacji barskiej. Zebrał znaczne siły powstańcze,  wspólnie z marszałkami ziemi sandomierskiej – Piotrem Potockim i ziemi sanockiej – Jakubem Bronickim ruszył na Kraków, gdzie okrzyknięto go „feldmarszałkiem". Nieoczekiwanie opuścił miasto, zabierając 500 ludzi. Rozbity doszczętnie pod Makowem, schronił się na Węgrzech. Konfederaci oskarżyli go o zdradę i w odwecie spalili pałac w Kolbuszowej.

Drugim prelegentem warsztatów była dr Grażyna Bołcun z Regionalnego Towarzystwa Kultury im. J.M. Goslara w Kolbuszowej, która przedstawiła referat „Rola Kolbuszowej w „akcji galicyjskiej” 1833 roku płk. Józefa Zaliwskiego”. Referat oparty został na literaturze przedmiotu, w szczególności Haliny Dudzińskiej „Galicyjskie przygotowania do partyzantki płk. Józefa Zaliwskiego”, która okazała się jednym z najczęściej wykorzystywanym źródłem  przez badaczy naukowych.

Kolejnym punktem programu warsztatów historycznych była prezentacja „Polska Powiatowa w marszu o niepodległość”  przygotowana przez prof. dr hab. Janusza Ciska z Uniwersytetu Jagiellońskiego.

O Powiatowym Komitecie Narodowym w Kolbuszowej w swoim wystąpieniu opowiedział mgr Jacek Bardan, Dyrektor Muzeum Kultury Ludowej w Kolbuszowej. Przedstawił sylwetki osób tworzących Powiatowy Komitet Narodowy, ich role jakie odegrali w tworzeniu Legionów. Powiatowy Komitet Narodowy stanowił zaplecze polityczne Legionów Polskich. Zbierał fundusze na ich organizację, ale też na pomoc rannym legionistom oraz ich wdowom  m.in. poprzez fundacje tzw. Tarczy Legionowej. Idea fundowania przez społeczeństwo tarcz Legionowych wywodzi się z Wiednia. W Galicji ruch ten był bardzo popularny, bowiem punktem honoru wielu miast było ufundowanie takiej tarczy, a zebrane środki finansowe przeznaczane były właśnie na potrzeby Legionów Polskich. Według zaleceń Naczelnego Komitetu Narodowego Tarcza miała zawierać obowiązkowe elementy zdobnicze: orzeł legionowy, herb i nazwę miejscowości, czyli miasta-fundatora. Części te nie mogły być nabijane gwoździami - na nie przeznaczano powierzchnie płaskie. Każdy kto wbijał gwoździa zostawiał datek finansowy. Niestety nie zachowała się Tarcza Legionowa Kolbuszowej.

Po przerwie kawowej kontynuowano wystąpienia.  Ks. mgr Antoni Więch pochodzący z Huciska koło Niwisk  wygłosił referat „Dr Jan Hupka (1866-1952) : polityk, podróżnik, publicysta”. Na wykład swojego krajana przybyli przedstawiciele władz samorządowych Gminy Niwiska i młodzież z tamtejszego Gimnazjum. Ks. Więch przedstawił sylwetkę Jana Hupki jako polityka, który odegrał olbrzymią rolę w odzyskiwaniu niepodległości , jako podróżnika,  publicystę i autora książek. Hupka był Posłem na Sejm Krajowy we Lwowie, Członkiem Państwowej Rady Rolnej w Wiedniu, członkiem Powiatowego Komitetu Narodowego.  W 1914 roku Rada Powiatowa w Kolbuszowej powierzyła mu obowiązki marszałka powiatu, wybór ten zatwierdził cesarz Franciszek Józef. W sierpniu 1914 roku Hupka utworzył w Kolbuszowej Powiatowy Komitet Narodowy (kierował nim do roku 1917), mający prowadzić werbunek do Legionów. Po odzyskaniu niepodległości był przez wiele lat Marszałkiem Powiatu. Jako podróżnik, jak mawiał podróże dawały mu chwile oddechu od ciężkiej pracy na rzecz mieszkańców, odwiedzał ciepłe kraje, był m.in. w Indiach, dwa razy w Ziemi Świętej. Stamtąd przywoził różne ciekawostki roślinne, okazałe agawy, kaktusy, którymi obsadzał otoczenie dworu.  Jako publicysta – wydawał głównie w czasopiśmie „Czas”. Założył też czasopismo „Rola” dla mieszkańców wsi zachęcając w swoich artykułach do usprawniania pracy na roli. Pragnął także mieć wpływ na panujące nastroje polityczno-społeczne na wsi. Losy Hupki okazały się być tragiczne, w czasie reformy rolnej stracił cały majątek, wysiedlony z dworu zamieszkał w Kolbuszowej Dolnej. Zmarł w wielkim ubóstwie, po śmierci mieszkańcy Niwisk przywieźli ciało i pochowali je w Kaplicy Grobowej Hupków w Niwiskach. W Księdze umarłych, proboszcz umieścił wpis „Człowiek przenajlepszy, nikogo nie skrzywdził. Zmarł na wygnaniu”. Obecnie dokonuje się rehabilitacji historycznej postaci i jego zasług w czasie I Wojny Światowej.

 Kolejny wykład dotyczył postaci jednego z kolbuszowskich legionistów „Piotr Guziorski (1894-1959): z Zapola do Londynu”. Referat ten wygłosił mgr Krzysztof Haptaś z Muzeum Reginalnego SCK w Mielcu. Jak cytował prelegent Piotr Guziorski był człowiekiem „którego bogatym życiorysem można byłoby obdzielić wielu oficerów tamtego okresu. Wielki patriota walczący o wolność Polski”. Służył w Legionie Wschodnim, potem po rozwiązaniu tego legionu służbę podjął w Legionach Józefa Piłsudskiego.

Wystąpienie dr Bartosza Walickiego Dyrektora Miejskiej i Gminnej Biblioteki Publicznej w Sokołowie obejmowało temat „Wkład społeczeństwa ziemi sokołowskiej w dzieło odzyskania Niepodległości”. Już w roku 1848 w miasteczku powstał Oddział Gwardii Narodowej, 18 sokołowian brało udział w powstaniu styczniowym, ocaleni powstańcy stanowili znak i wyzwanie dla młodszych, aby sprawy odzyskania niepodległości traktować poważnie. Jednym z ocalonych powstańców był Bartłomiej Piela i Ludwik Nykiel z Sokołowa. W 1894 r. w Sokołowie założono Gniazdo Sokoła, a w przeddzień I Wojny Światowej powstała Drużyna Strzelecka. W walce wyzwoleńczej na ziemiach sokołowskich ogromną rolę odegrał Związek Strzelecki, którego ideę w Sokołowie zaszczepił Jakub Darocha, człowiek zasłużony w historii tego regionu. Bartosz Walicki przedstawił też inicjatywy społeczne podejmowane przez mieszkańców, m.in. ufundowanie w 1916 r. Tarczy Legionu. Tarcza ta zachowała się i jest jedną ze znaczących pamiątek tych czasów.

Ostatni wykład warsztatów  wygłosił Wojciech Mroczka- historyk regionalista z Regionalnego Towarzystwa Kultury im. J.M. Goslara w Kolbuszowej, autor monografii Nadleśnictwa Kolbuszowa. Wojciech Mroczka rozpoczął wykład cytatem wiersza Kornela Ujejskiego „Pamięci Traugutta” …„Nie ginie ten kto za wiarę i wolność umiera, a jednak grób zarasta, pamięć się zaciera”. Cytat ten był inspiracją do podjęcia postanowienia, żeby w Stulecie Odzyskania Niepodległości zrobić wszystko, aby na trwale upamiętnić z imienia i nazwiska tych, którzy kiedyś poszli do Legionów, walczyli w wojnie polsko-bolszewickiej, w II Wojnie Światowej, byli wywożeni na Sybir, zginęli w Katyniu. Wojciech Mroczka przedstawił sylwetki 33 leśników zasłużonych w walce narodowowyzwoleńczej. Nazwiska te zostaną upamiętnione na tablicy kamiennej w Nadleśnictwie Kolbuszowa.

Teksty wystąpień warsztatowych zostaną opublikowane w kolejnym numerze Rocznika Kolbuszowskiego. Należy jeszcze wspomnieć, że podczas tych warsztatów została otwarta wystawa „Kolbuszowianie w walce o niepodległość 1914-1918 r. W stulecie odzyskania przez Polskę Niepodległości”. Warsztaty odbyły się w ramach projektu realizowanego przez MiPBP w Kolbuszowej dofinansowanego ze środków Programu Wieloletniego „Niepodległa” na lata 2017-2021 w ramach Programu Dotacyjnego „Niepodległa”.


Logo NiepodległaDofinansowano ze środków Programu Wieloletniego NIEPODLEGŁA na lata 2017-2021 w ramach Programu Dotacyjnego „Niepodległa”.